In de versteende singels, grachten en kanalen van Utrecht is weinig ruimte voor flora en fauna. De harde kademuren en damwanden vormen een onherbergzame habitat: planten vinden er nauwelijks houvast en daardoor heeft het onderwaterleven er weinig te zoeken. Stichting Vergroening Singel030 ontwikkelde daarom de EcoWal: een soort voorzetwand die tegen de kademuur wordt aangebracht. “Vergelijk het met een schanskorf”, zegt initiatiefnemer Ben Nijssen, “een constructie van gaas die wordt gevuld met gerecyclede stenen, vanaf de bodem van de gracht tot boven de waterlijn.” Dieren profiteren van het ruwe oppervlak, kunnen zich vestigen in de holtes van de muur, plantenwortels vinden er houvast.
Kleine oase
In 2021 is de eerste EcoWal geplaatst, die inmiddels een kleine oase vormt in de Stadsbuitengracht. Nijssen: “De planten die we erop hebben gezet, doen het nog steeds: grote kattenstaart, gele lis, dotterbloem, moeras-vergeet-mij-niet… We zien er weidebeekjuffers, die onder water duiken om bij de plantwortels eitjes af te zetten. Watervogels maken nesten en gebruiken het als een uittreedplaats. En er leeft van alles aan macrofauna dat de kuikens kunnen eten.”
Dankzij dat ecologische herstel verbetert ook de kwaliteit van het water, vertelt Lies König, die als ecoloog en ontwerper bij het project is betrokken. Zo draagt de EcoWal bij aan de doelen van de Kaderrichtlijn Water. “Het stadswater is troebel en donker; er komt geen zonlicht op de bodem. En het bevat weinig zuurstof en te veel voedingsstoffen. De planten op de EcoWal nemen met hun wortels voedingsstoffen op en geven zuurstof af. Weekdieren en vlokreeften filteren het water en eten de algen zodat het water helderder wordt.”
Ontwerp Utrechtse EcoWal door Lies König, Natuur Architectuur.
Veel betrokken partijen
Technisch is de EcoWal niet ingewikkeld. Maar er is wel veel overleg nodig, legt Nijssen uit, omdat er zo veel partijen en belangen zijn. “Utrecht is een historische stad dus het aanzicht is beschermd. De scheepvaart en havendienst willen weten wat er voor hen verandert. Het Waterschap wil verzekerd zijn dat de waterafvoer voldoende blijft, hoewel de waterberging door de EcoWal niet verandert want het water stroomt tussen de stenen door. Er is een watervergunning nodig. En het beheer moet geborgd zijn. Dat doen we met bewoners maar daar was de gemeente niet zo aan gewend.”
De gemeente Utrecht en het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden (HDSR) zien inmiddels de potentie van de EcoWal. Zo zal het systeem toegepast worden bij de reconstructie van de Leidse Rijn tussen Utrecht-West en -Centrum. Verder heeft Vergroening Singel030 een twintigtal locaties aangewezen waar de EcoWal geplaatst kan worden in het kader van het programma Gezond Water van de gemeente Utrecht en HDSR. De locaties hebben verschillende omstandigheden zoals lichtinval, het gebruik van de kade, de vaarintensiteit en de natuurlijke omstandigheden, waarop de EcoWal kan worden aangepast. Ook het waterschap Amstel Gooi en Vechtstreek heeft interesse in toepassing van de EcoWal.
Dit is deel één van een drieluik over natuurinclusieve kademuren.
Lees ook:
Tekst: Mariël Verburg, Vogelbescherming Nederland, 14 oktober 2024
Beeld: Vergroening Singel030 / Lies König, Natuur Architectuur
Architect Victor Retel Helmrich ontwierp met zijn Ontwerpatelier RHeia een open hemelwaterafvoer. De algen, mossen en planten die zich in de geul vestigen, zorgen voor vergroening van de gevel. Ofwel: hoe je met ecologische kennis en creativiteit kunt bijdragen aan vergroening van de stad.
De TU Delft en de Bomenstichting werpen een nieuw licht op het belang van bomenlanen voor onder meer klimaat en biodiversiteit. Ofwel: hoe bomenlanen bijdragen aan een natuurinclusieve inrichting van ons land.
Een netwerk van groene stapstenen zorgt voor een gezond stedelijk ecosysteem, waarbij groen altijd dicht bij de bewoners is. Een bewezen meerwaarde voor de woonomgeving.
Het meest inspirerende natuurinclusieve project of ontwerp van de afgelopen tijd is bijna bekend! Uit de 38 inzendingen heeft de vakjury er 7 genomineerd. De winnaar wordt 26 oktober bekendgemaakt tijdens de Dutch Design Week.