Jonas op Amsterdam IJburg sleepte heel wat prijzen en nominaties in de wacht. Het won onder meer twee BREEAM Awards, werd door BNA uitgeroepen tot ‘Gebouw van het jaar 2023’ en was genomineerd voor de Award Natuurinclusief Bouwen & Ontwerpen 2023. Het is dan ook een bijzonder gebouw met een spectaculaire ‘Canyon’ als atrium. Over de glazen overspanning daarvan stroomt een waterloop met daaromheen, op het dak, het ‘Strand’ met duinen en dennen. In de schaduwrijke patio, onder in de Canyon, bevindt zich het ‘Bos’.

Met deze landschappen is natuurinclusiviteit geïntegreerd in het ontwerp. “Er wordt wel eens aan voorbij gegaan hoe bijzonder dat is”, vertelt Driessche. “We zien dat de technische en kwantitatieve uitgangspunten voor natuurinclusiviteit steeds ambitieuzer zijn, dat is een goede ontwikkeling. Maar hoe kun je ze omzetten naar een interessant en fijn landschap om in te wonen en te leven, daar valt nog wel een slag te maken. Want de resultaten zijn niet altijd even fraai. Voor opdrachtgevers is het minder makkelijk om op die kwaliteit te sturen, maar het is wel een belangrijke opgave omdat we met z’n allen steeds meer op elkaar wonen in de stad.”

Grote opgave
Ook bij Jonas was dat een uitdaging. Het gebouw moest een BREEAM ‘outstanding’ keurmerk krijgen, de hoogste beoordeling voor duurzaamheid en innovatie. “Een gebouw met dergelijke doelstellingen heeft zonnepanelen, koelingen, waterbuffering... Om dat te combineren met een interessant landschap dat op alle lagen bruikbaar is, ook in de binnentuin en op de daken, dat is een grote opgave.”

De zoektocht begon samen met Bureau Stadsnatuur, in samenwerking met lokale experts. “Zij hebben een ecoscan gemaakt van het gebied: welke planten en dieren komen in de omgeving voor en hoe kunnen we daar een aanvulling op bieden? Op basis daarvan werden bouwstenen gedefinieerd. Daarbij leren we van de natuur: we kijken naar de condities die we hebben, en zoeken natuurlijke landschappen die met zulke condities te maken hebben. Bij de schaduwrijke en beschutte condities van de patio past het bos; geen echt bos maar wel een bosachtig karakter met bomen en varens. Hetzelfde geldt voor het Strand: daar kozen we vegetatie die past bij de wind en de zon op het dak. We moesten daar ook glooiingen maken om de diepte te krijgen om bomen te kunnen planten, daardoor ontstond als vanzelf een soort duinlandschap.”

Mosselriffen
Ook rondom het gebouw, dat grotendeels wordt omringd door water, werden landschapselementen gecreëerd die de lokale ecologie versterken. Een kade is ingericht als een oeverlandschap, met ruimte voor een diverse, inheemse vegetatie op de grens tussen land en water. In het water zijn mosselriffen aangelegd als een natuurlijke manier om de waterkwaliteit te verbeteren en de biodiversiteit te vergroten. Aan een oeverzwaluwwand wordt nog gewerkt. De oeverzwaluw komt van oorsprong voor in het gebied maar komt door alle bouwactiviteiten steeds verder in de verdrukking.

Driessche: “Zo is natuurinclusiviteit niet een groen sausje over het gebouw; het is de basis en de structuurdrager van het hele plan. Het vormt een landschap op zichzelf, met een eigen identiteit; niet alleen voor mensen maar ook voor andere ecologische doelgroepen.”

Tekst: Mariël Verburg, Vogelbescherming Nederland, 29 maart 2024
Beeld: Felixx