Lucas, met welke vraag komen gemeenten, zorginstellingen en woningcorporaties bij jullie aankloppen?
“Vaak gaat het om een sociale en een groene uitdaging. Hoe kan de sociale samenhang tussen bewoners worden versterkt? We analyseren vervolgens een gebied. Niet alleen vanuit een ruimtelijk perspectief. Maar ook door met de bewoners te gaan praten. En door het groen in een wijk te bekijken, wat een urgent thema is. Onze motivatie is om bij te dragen aan duurzame ambities of aan oplossingen voor maatschappelijke problemen. Ontwerp is een middel om die doelen te behalen. Door eigen onderzoek en studies van gerenommeerde instanties onderbouwen we waarom dat zo is. Zo komt uit onderzoek bijvoorbeeld naar voren dat 15% minder kinderen overgewicht hebben in groene wijken dan in vergelijkbare wijken zonder groen (bron: www.alterra.wur.nl).
Gaan groene en sociale aspecten van een ruimtelijk ontwerp goed samen?
“Die kunnen elkaar versterken. Een goed voorbeeld is het ontwerpproces van een wijkpark in Bergen op Zoom. De gemeente wilde een ontwerp op basis van betrokkenheid en wensen van bewoners. De ambitie voor het wijkpark was dat het een biodivers en klimaatbestendig ontwerp werd. Daarom organiseerden wij participatiesessies met bewoners. Hierin gingen we in op wat biodiversiteit is en waarom dat belangrijk is. En welke rol het park heeft als het om een stedelijk ecologisch netwerk gaat. We vertalen dan deze ecologische ambities naar iets wat elke bewoner kan begrijpen. Aan de hand van het zogenaamde ‘biodiversiteitsspel’ zijn we met bewoners gaan brainstormen. Het resultaat is een biodivers en klimaatbestendig ontwerp mét draagvlak bij de bewoners. Een ander doel haalden we ook. Bewoners ontmoeten elkaar tijdens de sessies wat positief is voor de sociale cohesie in de buurt.”
Vinden bewoners biodiversiteit eigenlijk belangrijk?
“Bewoners kiezen veel vaker voor biodiversiteit dan wordt veronderstelt. Een mooi voorbeeld daarvan is de inrichting van de buitenruimte bij een aantal nieuw te bouwen seniorenwoningen in Eindhoven*. De ambitie van de wooncorporatie was om hiermee ook de biodiversiteit te versterken. Alleen, die ambitie had nog geen concrete vertaling gekregen. Maar er stond al wel veel vast, zoals het budget. We hebben die ambitie nader ingevuld. En organiseerden ook een sessie met de bewoners middels het biodiversiteitsspel. Telkens kregen ze drie keuzes waarmee de bewoners in wisselende mate ‘biodiversiteitspunten’ konden scoren, zoals: ‘gewoon gazon’, ‘bloemrijk gras’ of ‘laat maar groeien’. Omdat het budget al vast stond, hebben we 100 fiches op tafel gelegd die het budget representeerden. Bij elke keuze was duidelijk wat dat kostte en hoeveel geld er nog over was. Wat bleek? Het fitnesstoestel werd niet gekozen, maar bewoners maakten wel ‘biodiverse’ keuzes. Wel graag een bankje met een stukje gras, waar ze makkelijk met de rollator naartoe konden. Maar verder vooral bloemrijk gras en struiken met bessen. Na de sessies lag er een biodivers ontwerp. Dankzij de bewoners!”
*In de video op onze Woningcorporatie-pagina vertelt gebiedbeheerder Bart de Graauw meer over dit project en ziet u hoe de seniorenwoningen vorm hebben gekregen.
Jullie hebben een boek gemaakt vanuit het perspectief van dieren: ‘De Natuurlijke Stad’.
“We hebben, in opdracht van woningcorporatie Woonbedrijf, vanuit dierenperspectief gekeken hoe de biodiversiteit in Eindhoven kan worden verbeterd. Kijken vanuit de ogen van een dier is een manier om los te komen van je eigen perspectief. Bijvoorbeeld door de ogen van een egel naar de stad kijken. Voel ik me hier dan thuis? Wij passen deze techniek vaak toe, niet per se altijd vanuit de rol van dieren. Een onderdeel van onze aanpak is de zogenaamde ‘design thinking sessie’. Hier laten we bijvoorbeeld medewerkers van een woningbouwcorporatie die normaliter verschillende functies hebben, gezamenlijk het team ‘water’ vormen. We laten bijvoorbeeld een projectontwikkelaar een project bekijken vanuit ‘hoofd team water’. Zo worden zij gedwongen om vanuit het perspectief van water naar hun woonbezit te kijken. Op deze manier krijg je oog voor andere belangen. Dat leidt tot andere keuzes.”
Een opvallend ontwerp van jullie is de mierenstad.
“De Mierenstad maakten we in opdracht van OMI - Office for Metropolitan Information - en AIR Rotterdam. We hebben in een plattegrond van Rotterdam - gemaakt van zand en leem - een Spaanse mierenkolonie geplaatst. De mieren vervormden de plattegrond, waardoor nieuwe, onverwachte patronen ontstonden. Ze bouwden een nieuwe stad. De wisselwerking tussen stad en natuur zag je hierdoor goed terug. Het was verrassend hoe mensen op ‘de Mierenstad’ reageerden. Architecten en stedenbouwkundigen raakten in gesprek met bijvoorbeeld toeristen of een oma met haar kleinkind. ‘De Mierenstad’ fungeerde hier door als een soort gespreksstarter. Dat ‘de Mierenstad’ zo’n metafoor zou worden voor verbinding, hadden we niet verwacht.”
Foto: Ossip
Hoe hoop jij dat steden er 5 over jaar uitzien?
“Ik hoop dat op grote schaal groen-corridors ontstaan, die door vertakken naar groene aderen in de wijk. Niet alleen in de straat, maar ook op en rondom de gebouwen. Kortom: dat het hele groennetwerk verbetert. Ik hoop dat steden een prettige, groene leefomgeving zijn die bijdragen aan het woongenot en het geluk van de inwoners.”
Door Hanne Tersmette, Vogelbescherming Nederland, 7 december 2020
Goed voor dieren ín de stad zorgen is belangrijk, maar om mensen te interesseren voor een groene stad, zijn ook andere argumenten nodig. Milieufilosoof Glenn Deliège is er vast van overtuigd. Belangrijk daarbij is steeds om ook door de ogen van het dier te kijken.
Voor Örjan Game, ontwikkelaar bij BrabantWonen, is het niet meer de vraag of maar hoe zijn woningcorporatie invulling kan geven aan natuurinclusief bouwen.
Geen gebied zo divers als het stedelijk gebied. Met dit stappenplan richt je de stedelijke omgeving in met oog voor de verschillende typen woonwijken en haar bewoners.
Iedereen die een tuin bezit, kan een bijdrage leveren aan de natuurinclusieve stad. Zorg voor een groene basis en faciliteer bewoners om hun directe leefomgeving te vergroenen.