Helende omgeving
Patiënten die uitzicht hebben op bomen, herstellen na een operatie 10% sneller dan patiënten die uitkijken op een stenen muur, en gebruiken 30% minder pijnstillers. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek uit 1984 en sindsdien zijn er meer studies die uitwijzen dat natuur een heilzame werking heeft. Kijken naar groen vermindert stress en leidt af van pijn. De aanwezigheid van bomen verbetert het immuunsysteem. Daarnaast nodigt natuur uit om naar buiten te gaan en actief te zijn, wat vaak de gezondheid bevordert.

Het Amphia Ziekenhuis in Breda biedt sinds enkele jaren zo’n ‘helende omgeving’ voor patiënten, vertelt Paul van Rijen, bouwcoördinator van het ziekenhuis. “Onze patiotuinen hebben we ingericht in de stijl van het Brabants boslandschap. Hoewel ze zijn ingesloten door het gebouw, trekken ze insecten en vogels aan. Patiënten van verschillende poliklinieken kijken op deze tuinen uit. Op onze grinddaken hebben we broed- en schuilkasten voor scholeksters geplaatst, in samenwerking met Vogelbescherming; we horen de scholeksters regelmatig. En rondom het ziekenhuis is een groene mantel aangelegd met waterpartijen.”

Inheemse planten
Om de biodiversiteit zo veel mogelijk te stimuleren, is gekozen voor inheemse plantensoorten met veel waarde voor insecten en vogels. De nieuwe aanplant komt van een voor duurzaamheid gecertificeerde kweker – in de regio dus met minimale vervuiling door transport. Waar mogelijk is bestrating verwijderd of vervangen door halfverharding. De aanwezige haagbeplanting is versterkt en aaneensluitend gemaakt – belangrijk voor veel vogelsoorten. Daarbij heeft Amphia samenwerking gezocht met de naastgelegen Avans Hogeschool, vertelt Van Rijen: “Onze terreinen grenzen aan elkaar. We hebben onze plannen op elkaar afgestemd zodat de groenlijnen aansluiten en vogels en egels zich makkelijk van het ene naar het andere terrein kunnen verplaatsen.“

Het terrein wordt zo veel mogelijk ecologisch beheerd. Onderhoud wordt buiten het broedseizoen gedaan en er wordt weinig gemaaid; alleen een rand langs het wandelpad is kort gehouden. “We laten zo veel mogelijk staan, voor het leven, de natuur.” Om te beoordelen of alle maatregelen ook resultaat hebben voor de biodiversiteit, is een nulmeting gedaan. Komende jaren wordt door onze groenbeheerders vier keer per jaar gemonitord: met transect-metingen turven zij of er plant- of diersoorten bij zijn gekomen en populaties groter zijn geworden.“ De waarnemingen worden ingevoerd in de Nationale Databank Flora en Fauna, om bij te dragen aan landelijke kennis over kwetsbare soorten.

De directe omgeving van het Amphia ziekenhuis is groen ingericht.

Milieuthermometer
De vergroening van het Amphia ziekenhuis maakt deel uit van een breder plan om duurzamer te werken. Van Rijen: “We produceren in de zorg veel afval en hebben een grote CO₂-uitstoot. We zijn actief bezig om dat terug te brengen. We hebben onze CO₂-uitstoot verlaagd, installaties aangepast om energie te besparen, en afvalstromen gescheiden. De fietsenstalling is in omvang verdubbeld om medewerkers te stimuleren met de fiets te komen; de overkapping is voorzien van zonnepanelen. In 2024 hebben we het zilveren certificaat van de Milieuthermometer behaald; twee jaar eerder dan gepland. Nu willen we snel het gouden certificaat halen. Onder andere door de biodiversiteit verder te vergroten met minder bestrating, meer plantvakken, dak- en gevelgroen, broedkastjes, takkenrillen en een insectenhotel.”

Zou elk ziekenhuis zo natuurinclusief kunnen werken? “Als de ambitie er is wel”, denkt Van Rijen. “Amphia heeft wel een groot terrein, dat maakt het makkelijker. En we zijn financieel gezond.” Niet onbelangrijk want Amphia investeert veel in de verduurzaming. De opbrengsten die daar tegenover staan, zijn lastig in cijfers uit te drukken, hoewel door het Nationaal Dakenplan een poging is gedaan. Dat raamt de besparing door alleen al groene daken op zo’n 2 miljard euro per jaar voor alle ziekenhuizen samen, door lagere zorgkosten en minder ziekteverzuim.

Van Rijen: “We willen vooral bijdragen aan het welzijn van onze patiënten. Als je zorg nodig hebt, is een betonnen omgeving niet bevorderlijk. In de natuur voel je je prettiger en krijg je sneller energie.” Maar ook het personeel is blij met de natuurrijke omgeving: “Je kunt hier een mooi ommetje maken, daar maken collega’s graag gebruik van in de pauzes.”

Kennisbundeling Groen en Gezondheid, RIVM (2022)
Factsheet Groen en zorg, WUR en De Groene Stad (2022)

Tekst: Mariël Verburg, Vogelbescherming Nederland, 27 juni 2025
Beeld: Amphia ziekenhuis Breda