×
home architectenbureau woningcorporatie gemeente projectontwikkelaar actueel downloads award natuur-inbouw

Natuurinclusieve kades: ‘groene corridor door de stad’

image
De aanleg van een nieuwe kademuur is een kans om biodiversiteit in de stad te vergroten, de waterkwaliteit te verbeteren en de stad leefbaarder te maken. In Breda wordt een ooit gedempte rivier teruggebracht in de stad, met natuurinclusieve kades. “We hebben een robuust systeem ontwikkeld waarin de natuur zijn eigen weg kan vinden.”

“De rivier de Mark en de haven zijn in de vorige eeuw gedempt”, vertelt Harold van den Broek, expert ontwerp openbare ruimte van de gemeente. “Zo is veel water verdwenen uit de binnenstad; autoverkeer vond men belangrijker. De rivier moet nu weer opnieuw door de stad gaan stromen, als een groene corridor. Met aansluiting op het beeksysteem ten zuiden van de stad, net zoals het in de Middeleeuwen was.”

Onderzoek
Kades zijn onderdeel van de groene corridor, maar hoe maak je die natuurinclusief? Daar heeft Breda veel onderzoek naar laten doen in het kader van het Europese project Green Quays, onder andere met de TU Delft, Wageningen University en lokale natuurorganisaties. Van den Broek: “Het belangrijkste is dat er vocht in de kademuur komt. Vroeger kwam het water door de muren heen maar tegenwoordig bestaan kades vaak uit beton of stalen damwanden, daar komt niets doorheen. We hebben gezocht naar een systeem waardoor water weer in de muur kan trekken. We hebben baksteen toegepast, aansluitend bij de historische stad, en gekozen voor een steen die veel vocht kan bevatten. En voegen die veel vocht kunnen transporteren. Dat hebben we steeds verder verfijnd, met voegmortel met veel kalk waardoor planten makkelijker kunnen wortelen.”

Achter de steense muur zit wel een betonnen wand. Daar tussenin is een substraat aangebracht die het water met capillaire werking hoog de muur in trekt. Dieper liggende stenen geven de muur een textuur waarin zand kan blijven liggen en planten zich kunnen vestigen. “Zoals bij oude kades waar een steen is uitgevallen, dat zijn de plekken waar het gebeurt.” Ook de stalen bakken in de muur zijn geïnspireerd door historische kademuren: hier kunnen bomen uitgroeien, maar nu zonder dat ze de kade beschadigen. En overal in de muur zijn voorzieningen geïntegreerd voor insecten, vogels en vleermuizen.

20240911 d NM sfeer overzicht 1stefase 66

Dieper gelegen stenen geven de kademuur textuur en bieden planten de ruimte zich te vestigen.

De materialen en constructie zijn een jaar lang getest. “Eerst in het laboratorium van de TU Delft, daarna hebben we stukken muur in het water gehangen: wat doet dat in zon en schaduw, hoe hoog komt het vocht, hoe ontwikkelen de zaden zich? De beste resultaten hebben we toegepast.” Ook op straatniveau is de beplanting aangepast. Naast de lindes die er al stonden zijn andere soorten toegevoegd. Hemelwaterafvoeren zijn afgekoppeld zodat het water over de kade vloeit.

Meebewegen met de natuur
“Wat ik sterk vind aan onze aanpak, is dat we meebewegen met de natuur. We gaan niet uit van een star eindbeeld, maar hebben een robuust systeem ontwikkeld waarin de natuur zijn eigen weg kan vinden. In een hete zomer zullen plantjes op de zuidkant misschien afsterven maar andere zullen zich weer spontaan vestigen. Zo ontwikkelt het zich in de tijd. Bovendien zal de waterstand door regen wel anderhalve meter kunnen variëren. Dat geeft een spannende en interessante dynamiek in de stad.”

Zo ver is het nog niet. Maar volgens Van den Broek zijn de eerste resultaten veelbelovend. “Op de kades die nu een half jaar klaar zijn, zien we voorzichtig de eerste vergroening ontstaan. Vogels en vlinders komen erop af. De gele kwikstaart, een van de doelsoorten, is al gesignaleerd.“

De schat aan kennis en ervaring die is opgedaan, is openbaar beschikbaar. Onder andere via greenquays.nl en kennisbijeenkomsten. “Het leeft wel”, ziet Van den Broek: “Verschillende gemeentes en bedrijven hebben interesse, uit Nederland maar ook andere Europese landen en zelfs China.” Ondertussen gaat het onderzoek door, onder andere door de GGD, die het effect van de groene kades op de bewoners monitort. “Ook de mens is een doelsoort. We willen bewoners in contact brengen met de natuur.” Hun eerste reacties zijn enthousiast: “Ze hebben lang in een bouwput gezeten maar iedereen die het resultaat ziet is trots. Het is zo’n uniek project! En als er straks bootjes kunnen varen dan gaat het nog meer leven, wordt het nog meer onderdeel van de stad.”


Dit is deel twee van een drieluik over natuurinclusieve kademuren.

Tekst: Mariël Verburg, Vogelbescherming Nederland, 21 oktober 2024
Beeld: Gemeente Breda

image

EcoWal: een kleine oase in de stadsgracht

Nederland heeft duizenden kilometers kademuur. Volop kansen om biodiversiteit in de stad te vergroten, de waterkwaliteit te verbeteren en de stad leefbaarder te maken. Zoals in Utrecht, waar kades natuurinclusief worden gemaakt met een ‘EcoWal’.

image

Hoe wordt Breda een stad in een park?

In 2030 wil Breda een ‘stad in een park’ zijn, met voor elke inwoner groen binnen handbereik. Inmiddels is de gemeente zo’n vier jaar onderweg om die ambitie waar te maken. Hoe gaat het met de groene plannen? Stadsecoloog Rombout van Eekelen vertelt.

image

‘Natuurinclusief is voor ons de nieuwe standaard’

Natuurinclusief bouwen en ontwerpen is inmiddels standaard praktijk in de gemeente Breda. 'De inwoners zelf wilden dat Breda een groenere stad zou worden', weet Rombout van Eekelen, adviseur van de gemeentelijk.

image

Verbinden groene gebieden verhoogt biodiversiteit

Een netwerk van groene stapstenen zorgt voor een gezond stedelijk ecosysteem, waarbij groen altijd dicht bij de bewoners is. Een bewezen meerwaarde voor de woonomgeving.

Alle van nature in het wild levende vogels en vleermuizen zijn strikt beschermd. Voor aanvang van bouw- en renovatiewerkzaamheden is het van belang rekening te houden met de wettelijke vereisten die voortvloeien uit de Wet natuurbescherming.

Meld je aan voor de nieuwsbrief