Wie: Saskia van Stein
Wat: Directeur-bestuurder bij de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR), Afdelingshoofd van The Critical Inquiry Lab Master bij MA Design Academy
Focus: Balans tussen natuur en cultuur
Hoopt/wenst: Verdichte, sociale en duurzame steden

Wat is je expertise?
“Met de IABR verbinden we architectuur, landschap en stedenbouw aan de grote maatschappelijke opgaven, de klimaatopgave in het bijzonder. De grote transities waar we voor staan hebben een ruimtelijke, materiële consequentie. Wij zetten ontwerpend onderzoek uit, agenderen, en brengen de nieuwe opgave onder de aandacht van stakeholders in planologie, ontwerp en stedenbouw. In Nederland vertaalt dat zich bijvoorbeeld in gesprekken over water: hoe gaan we om met waterberging? Het is én te droog én te nat. Ook over energie: waar en hoe gaan we die opwekken? En over de woningnood: gaan we verdichten in de binnensteden?

We stimuleren dialoog en kennisdeling. Ik modereer ook veel debatten, zit in jury’s. Zo probeer ik het gesprek over de kwaliteit van onze leefomgeving te bevorderen. En eens in de twee jaar nodigen we een of meerdere curatoren uit en zetten we het verbeeldend vermogen van de architectuur in de spotlight met de biënnale.”

IABR-DOWN TO EARTH: Waterschool M4H+ door Studio Makkink & Bey. Beeld: Aad Hoogendoorn

Waarom vind je natuurinclusief bouwen belangrijk?
“Voor mij gaat dat erover dat zaken in balans zijn met elkaar. Dagelijks zien we de gevolgen van de teloorgang van die balans. Mensen moeten zich weer verbonden voelen met hun omgeving. We moeten ons weer verantwoordelijk voelen voor ons gedrag. Dat vraagt een systemische kijk op de relatie tussen natuur en cultuur. Daarbij staat biodiversiteit centraal, niet klimaat of CO2. Dat blijkt ook uit het IPCC-rapport: alles wat je doet voor biodiversiteit, is ook goed voor het klimaat. Bij biodiversiteit beginnen de grote cycli waar alles aan te relateren is.“

Wat heeft je daartoe geïnspireerd?
“Die balans ervaar ik al van jongs af aan. Ik denk dat het vormend is geweest dat ik niet in Nederland ben groot gebracht, maar in Afrika en Irak. Dat heeft me op een andere manier geworteld in het land en de gemeenschap. Daardoor kijk ik net iets anders naar mijn omgeving in Nederland. Ook wandel ik veel. Ik heb daarbij mijn omgeving leren lezen, en ervaren dat ik onderdeel ben van een groter geheel.”

Hoe hoop je dat steden er over 10 jaar uit zien?
“Ik hoop dat steden dan zijn verdicht en verduurzaamd. Voor 80% zal verduurzaming plaatsvinden in bestaande bebouwing. Liefst door niet nieuw te bouwen maar bestaande bebouwing anders te gebruiken. Als we nieuw bouwen, dan met natuurlijke materialen, bijvoorbeeld met houtbouw bovenop bestaande bebouwing, met ramen waar vogels niet meer tegenaan vliegen, natuurlijke hennep om te isoleren voor warmte en tegen geluidsoverlast, en sponningen in ramen die voor minstens 75% bestaan uit gerecycled aluminium. Het kan allemaal al. Ik hoop ook op steden met meer groen: op de daken en in de publieke ruimte. Door deelmobiliteit hebben we minder auto’s nodig en kan 70% van de parkeergelegenheid vervangen worden door groen, stilteplekken, ontmoetingsplekken, sport, spel, en binnenstedelijke voedselproductie. Daardoor wordt biodiversiteit toegevoegd en hebben we minder hittestress.”

Stichting Voedseltuin. Beeld: M4H Rotterdam

Welk obstakel moet daarvoor uit de weg geruimd worden?
“Dat we bestaande belangen behartigen en daardoor steeds nog even wachten. Het systeem is al lang niet meer in balans en we hadden al tientallen jaren geleden kunnen inzetten op transitie. Maar er is weerstand in de politiek, bij de markt, bij mensen. We weten allemaal dat we voor een verandering staan maar die komt zo abrupt dat mensen angstig worden. Het is aan bestuurders om dat in goede banen te leiden en mensen van een perspectief te voorzien. We zouden de verandering zo verleidelijk moeten maken dat we hem allemaal willen. Bij de een gaat dat om financiën, bij de ander om community, natuur of persoonlijke groei, of een combinatie daarvan. We kunnen nog steeds een fantastisch leven hebben, maar niet meer gekoppeld aan constante economische groei.”

Waarom ben je jurylid van deze Award?
“Ik voel me een beetje de ambassadeur van de ontwerpers dus ik verheug me om mooie projecten onder de aandacht te brengen. En ik vind het altijd inspirerend om in dit soort jury’s te zitten. Ik hoop te leren van mijn medejuryleden door samen na te denken over dit vraagstuk en te leren van de manier waarop anderen daarnaar kijken.”

Wat hoop je te zien bij de aanmeldingen?
“Ik hoop geïnspireerd te worden door projecten, objecten en landschappen die de nieuwe tijd inluiden; waarin we onszelf niet boven de natuur plaatsen maar erin, in relatie tot. Dan gaan we ons anders verhouden tot onze omgeving en elkaar. Dat vertaalt zich in ander materiaalgebruik, andere verdienmodellen, andere manieren van betekenisgeven aan ons leven. Laat al het moois maar komen.”

Tekst: Mariël Verburg, Vogelbescherming Nederland, 7 september 2023
Beeld: Sabine van der Vooren