Op volkstuinencomplex ’t Nut in Soest torent een witte houten til hoog boven de tuinen uit. Het is er een komen en gaan van kwetterende huiszwaluwen. Meerder paartjes hebben zich hier gevestigd. En in augustus vliegen er wel vijftig zwaluwen rond de til, vertelt Stadsvogeladviseur voor Vogelbescherming, Jaap van den Berg: “Dan verzamelen ze zich hier voor de jaarlijkse trek naar Afrika.” Van den Berg plaatste de til in 2013. “Een jaar later waren er al drie nesten in gebruik. Het was de eerste bezette huiszwaluwtil van de provincie Utrecht.”

Wanneer is het zinvol om een til te plaatsen?
Dat huiszwaluwen een til in gebruik nemen, is niet vanzelfsprekend. Vaak duurt het even voordat de vogels de til hebben gevonden, en een deel van de huiszwaluwtillen blijft vacant. Wanneer is het zinvol om een til te plaatsen? En hoe maak je de til zo aantrekkelijk mogelijk voor de huiszwaluw? Dit zijn de belangrijkste succesfactoren:

1.) Huiszwaluwen in de buurt
Een huiszwaluwtil is kansrijk wanneer er een kolonie in de buurt is; dan weten de vogels de til het makkelijkst te vinden. Zeker wanneer er bestaande nesten zijn verdwenen, is de kans groot dat de vogels de til in gebruik nemen als vervangende woonruimte. Maar let op: in verband met de wisselende successen van huiszwaluwtillen is voorzichtigheid geboden bij gebruik als mitigerende maatregel.

2.) Grasland of water en...modder!
De huiszwaluw vangt vliegende insecten boven open grasland of water. Plaats de til daarom op maximaal 450 meter afstand van insectenrijk grasland of waterpartijen, zodat de vogels hun voedsel in de buurt kunnen vinden.
Dat water en die natte grond is tevens van cruciaal belang voor de nestbouw, want huiszwaluwen metselen hun nest van modder. Dat moet dus te vinden zijn in de omgeving, liefst binnen 200 meter maar maximaal op 500 meter afstand.

3.) Hoog en open
Huiszwaluwen houden van hoogte. Plaats een til hoger dan 4 meter; liefst op 5 tot 10 meter hoogte. Hij moet vrijstaan om voldoende aanvliegmogelijkheden te hebben, dus liever geen bomen, gebouwen, vlaggenmasten of andere obstakels in een straal van ten minste 6 meter rond de til.

4.) Wit dak
Huiszwaluwen nestelen het liefst onder het overstek van een dak. De overstek is dan bij voorkeur wit. Dat gaat op voor gewone huizen waar de huiszwaluwen hun kleinest bouwen, maar ook voor tillen. Schilder de structuur en het dakoverstek wit, om de kans te verhogen dat deze huiszwaluwen aantrekt. Het dak van een til is minimaal 2,2 bij 2,2 meter.

5.) Kunstnesten en vrije plekken
Kunstnesten trekken huiszwaluwen aan. Soms nestelen ze erin, vooral op zandgronden waar ze door gebrek aan klei zelf moeilijker een nest kunnen maken. Maar liever bouwen ze er zelf nesten naast en tegenaan. Zorg er dus voor dat de til niet volledig is bezet met kunstnesten. En het materiaal van de til moet ruw genoeg zijn om er klei aan te laten hechten.

Het kan even duren voordat huiszwaluwen de til hebben ontdekt. Is hij na zes jaar nog niet bewoond, dan is het raadzaam om een andere plek te proberen. Hebben de vogels de til wel in gebruik genomen? Dan is de kans groot dat ze elk voorjaar weer terugkomen.

Meer weten?
• In deze factsheet van Vogelbescherming lees je meer de huiszwaluw zelf. Vogelbescherming ontwikkelde tevens een factsheet over het plaatsen van een huiszwaluwtil.
• Uitgebreide informatie over bescherming van de huiszwaluw lees je in deze handleiding.
• Vogelbescherming.nl geeft uitgebreide informatie over de huiszwaluw, bijvoorbeeld over herkenning, verspreiding, bescherming en wet- en regelgeving.
• Tijdschrift De Levende Natuur publiceerde het onderzoek ‘Wat bepaalt het succes van huiszwaluwtillen?’

Tekst: Mariël Verburg, 26 oktober 2022
Beeld: Shutterstock